Η Ωραία Ελένη!

Ένα από τα πλέον τραγικά πρόσωπα της Μυθιστορίας μας, το οποίον έχει ταυτισθεί με την αιτία του Τρωϊκού πολέμου, είναι η Ελένη, η σύζυγος του Μενελάου, η αποκαλούμενη και Ωραία Ελένη!

Αν ανατρέξουμε στην Μυθολογία, θα εύρουμε τις ακόλουθες πληροφορίες δι’αυτήν:

Ήταν κόρη του Διός και της Λήδας, ή κατά μίαν άλλην εκδοχήν, του Διός και της Νεμέσεως, ή ακόμη φέρεται και ως κόρη του Διός και της Αφροδίτης. Σαν επίσημος πατέρας της, φέρεται ο Τυνδάρεως, βασιλεύς του Άργους.

Είχεν αδελφούς από την Λήδα τους Διόσκουρους Κάστορα και Πολυδεύκην, την Τιμάνδρα, την Κλυταιμνήστρα και την Φιλονόην.

Η Ελένη, ήταν ξακουστή διά την θεϊκήν ομορφιά της. Όταν ήταν ακόμη μικρή, την απήγαγεν ο Θησεύς με την βοήθειαν του Πειρίθου και την έκρυψεν στις Αφίδνες της Αττικής, αναθέτοντας την φροντίδα της στην μητέρα του Αίθρα. Κάποτε όμως που ο Θησεύς έλειπε στον Άδη, τα αδέλφια της οι Διόσκουροι την ελευθέρωσαν, αφού κατέλαβαν τις Αφίδνες και η Ελένη επέστρεψε στο Άργος, με την φήμη της πλέον περιζήτητης νύφης σε όλην την Ελλάδα. Ήταν όμως έγκυος από τον Θησέα και εγέννησε την Ιφιγένεια, την οποία παρέδωσε στην αδελφή της Κλυταιμνήστρα σύζυγο του Αγαμέμνονος, διά να την μεγαλώσει.

Σαν μνηστήρες της φέρονται οι πλέον επιφανείς Έλληνες βασιλείς και βασιλόπαιδες. Μεταξύ αυτών διακρίνονται οι Ήρωες:

Οδυσσεύς του Λαέρτη, Διομήδης του Τυδέως, Αντίλοχος του Νέστωρος, Αγαπήνωρ του Αγκαίου, Σθένελος του Καπανέως, Αμφίλοχος και Αλκμαίων του Αμφιάραου, Αμφίμαχος του Κτέατου, Θάλπιος του Εύρυτου, Θόας του Ανδραίμονος, Ιδομενεύς του Δευκαλίωνος, Μενεσθεύς του Πετεού, Κλυτίος του Έρυτου, Μέγης του Φυλέως, Σχεδίος και Επίστροφος του Ιφίτου, Πολύξενος του Αγασθένη, Πηνέλεως του Ιππαλκίμου, Αίας του Οϊλέως, Λήιτος του Αλέκτορος, Ασκάλαφος και Ιάλμενος του Άρεως, Εύμηλος του Αδμήτου, Ελεφήνωρ του Χαλκόδοντος, Πολυποίτης του Πειρίθου, Ποδαλείριος και Μαχάων του Ασκληπιού, Φιλοκτήτης του Ποία, Ευρύπυλος του Ευαίμονος, Πρωτεσίλαος του Ιφίκλου, Μενέλαος του Ατρέως, Αίας και Τεύκρος του Τελαμώνος, Λεοντεύς του Κόρωνος, Λυκομήδης του Κρείονος, Μηριόνης του Μώλου, Πολύξενος του Αγασθένους, Πρόθοος του Τενθρεδώνος, Τληπόλεμος του Ηρακλέους, Φείδιππος του Θεσσαλού και Πάτροκλος του Μενοιτίου.

Από τους μνηστήρες αυτούς, παντρεύτηκε τον Μενέλαο, βασιλέα της Σπάρτης και απέκτησε μαζί του την Ερμιόνη και τον Ιππόστρατο. Όλοι οι υποψήφιοι μνηστήρες είχαν δεσμευθεί με όρκο, ότι θα δεχθούν την επιλογήν της και θα συντρέχουν πάντα το ζευγάρι, όταν έχει την ανάγκη τους.

Με την συνέργεια της Αφροδίτης, ερωτεύτηκε τον Πάρι, τον υιό του Πριάμου, βασιλέα της Τροίας, όταν αυτός επισκέφθηκε την Σπάρτην και τον ακολούθησε στην Τροία, πυροδοτώντας τοιουτοτρόπως με την πράξιν αυτήν την έναρξιν του Τρωϊκού πολέμου. Μετά τον θάνατό του, φέρεται ότι πανδρεύτηκε τον αδελφό του Δηίφοβο και όταν η Τροία εκπορθήθηκε, ακολούθησε τον Μενέλαο στην Σπάρτην, όπου έφθασε ύστερα από περιπέτειες οκτώ χρόνων.

Σύμφωνα με κάποιον άλλον μύθο, ο Μενέλαος γυρίζοντας μόνος από την Τροία, έφθασε στην Αίγυπτο, όπου συνάντησε την πραγματική Ελένη, η οποία του

εκμυστηρεύτηκε ότι η Ωραία Ελένη, διά την οποίαν πολεμούσαν δέκα χρόνια, δεν ήταν η πραγματική, αλλά ένα ψεύτικο είδωλό της.

Ανεξαρτήτως όμως με την ιστορικότητα του προσώπου της Ελένης, κωδικοποιούνται γύρω από την ιστορία της πολλά και πολυεπίπεδα κρυφά νοήματα, τα οποία ο κάθε αναγνώστης του μύθου, καλείται να αποσυμβολίσει με την προσωπικήν του προσέγγισιν. Έναν τέτοιον μερικόν αποσυμβολισμόν θα επιχειρήσω να κάνω κι εγώ, με την επίγνωση, ότι είναι καθαρά υποκειμενικός και ως εκ τούτου, ούτε μοναδικός, αλλά ούτε και αδιαμφισβήτητος μπορεί να χαρακτηρισθεί.

Και πρώτον θα ξεκινήσω από την έννοια, την οποίαν υποδηλώνει το όνομα Ελένη. Η λέξις Ελένη φαίνεται ότι ετυμολογείται από την δασυνόμενη ρίζα (ελ–), η οποία δηλώνει την φωτεινότητα, και την βεβαιωτικήν ή συσσωρευτική κατάληξιν (–νη). Κατά μίαν άλλην παρεμφερή ετυμολογία, μπορεί να συντεθεί από την ρίζα (ελ–), την πρόθεση (εν) και την θυλικήν κατάληξιν (–η).

Και στις δύο περιπτώσεις το όνομα Ελένη δηλώνει το πολύ φωτεινό όν ή το φωτεινό εσωτερικώς όν.

Με την ετυμολογικήν αυτήν προσέγγισιν του ονόματος και με το γεγονός ότι η Ελένη είχεν ως επίδοξους διεκδικητές της συζυγίας της, όλους σχεδόν τους γνωστούς ήρωες της εποχής των Τρωϊκών, όπως και με το γεγονός, ότι η ωραιότης αυτής κρατούσε τουλάχιστον δύο γενεές (από την εποχή του Θησέως έως και το τέλος του Τρωϊκού πολέμου), κάνω την σκέψιν, ότι ίσως πίσω από το όνομα της Ελένης, να μην απεικονίζεται μόνον ένα φυσικόν πρόσωπο, αλλά να υποκρύπτεται και ένα ιδεατόν σχήμα, πολύ επιθυμητόν, το οποίον απετέλεσε το αντικείμενον της διεκδικήσεως, τόσον των Ελλήνων Ηρώων, όσον και του ανταγωνιστού της εποχής, δηλαδή των Τρώων!

Αλλά ενώ οι Έλληνες το διεκδίκησαν έντιμα και συμμορφώθηκαν στην θέλησίν του, ορκιζόμενοι μάλιστα να το υπερασπίζονται, όταν κινδυνεύει, ο εκπρόσωπος της Τροίας, Πάρις, το έκλεψε και το μετέφερε στην πατρίδα του, όπου παρά τις αντιρρήσεις κάποιων εχεφρόνων Τρώων, δεν του απαγορεύτηκε τελικά η κατοχή του, ακόμη και από τον βασιλέα Πρίαμο! Ποιό λοιπόν μπορεί να είναι το ιδεατόν, λαμπερόν σχήμα, το οποίον έκλεψεν, ο Πάρις από την Σπάρτην (την διάδοχο των Μυκηνών) και το οποίον δεν ανέχθηκαν οι Έλληνες;

Όχι χωρίς επιφυλάξεις, θα εικάσω, ότι το αντικείμενον της κλοπής, ήταν σε κάποιο επίπεδο η ηγεμονία της Ελλάδος στον ευρύτερο χώρο της λεκάνης της ανατολικής Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου! Αυτή η ηγεμονία, ήταν θεόσταλτη (κόρη του Διός), είχε πολύ μεγάλη λαμπρότητα (Ελένη), την οποίαν ποθούσαν και απολάμβαναν εκείνοι, οι οποίοι την είχαν, και την οποίαν με την βοήθεια της Αφροδίτης, (δηλαδή των αισθήσεων και όχι της λογικής της Αθηνάς, ή των ψυχικών αρετών της Ήρας) έκλεψεν ο Πάρις. Επί πλέον διατηρούσε την αίγλη της (Ωραία Ελένη) τουλάχιστον δύο γενεές, από την εποχή του Θησέως (Αργοναυτική εκστρατεία) και μέχρι την λήξη του Τρωϊκού πολέμου. Η επαναφορά δε της ηγεμονίας της περιοχής στην Ελλάδα έγινε περιπετειωδώς και μετά από οκτώ χρόνια, πράγμα το οποίον μπορεί να σηματοδοτεί την ταραχώδη περίοδο ανασυγκρότησης των Ελληνικών δυνάμεων, μετά τα δύσκολα χρόνια του Τρωϊκού πολέμου.

Εξ άλλου, η απαγωγή της Ωραίας Ελένης σε νεαρή ηλικία από τον Θησέα και η μεταφορά της στην Αττική, μπορεί να σημαίνει την ανάληψη της ηγεσίας του

Ελληνισμού από τον Θησέα και την μεταφορά της έδρας της στην Αττική, δι’ όσον διάστημα βασίλευε εκεί αυτός, μέχρις ότου οι Διόσκουροι την επανέφεραν πάλι στην Πελοπόννησον. Τόκος της σχέσεως της Ελένης και του Θησέως η Ιφιγένεια, το άριστον δηλαδή γένος των Ελλήνων, παρεδόθη στην κηδεμονία του φέροντος το σκήπτρον του Διός, βασιλέως των Μυκηνών, Αγαμέμνονος, διά να το προστατεύει και να φροντίζει δι’ αυτό.

Η παραλλαγή δε του μύθου, η οποία αναφέρεται στην απαγωγή, όχι της πραγματικής Ελένης, αλλά ενός ψεύτικου ειδώλου της, ίσως δεικνύει το γεγονός, ότι ποτέ οι Έλληνες δεν απώλεσαν ουσιαστικά την ηγεμονία τους στην περιοχή, ακόμη και όταν οι Τρώες νόμιζαν ότι τα είχαν καταφέρει!

Εκτός τούτων όμως, και σε ένα δεύτερο επίπεδο, στον μύθο της Ωραίας Ελένης, ευρίσκουν εφαρμογή τα καταστροφικά αποτελέσματα, τα οποία μπορεί να επιφέρει διά τους πρωταγωνιστές και το περιβάλλον τους, ο παράφορος, αλλά στηριγμένος μόνον στην εξωτερικήν όψιν και όχι σε βαθύτερες της ψυχής και της λογικής ζώνες, Έρως. Έτσι η Ελένη γρήγορα κουράζεται από τον Πάρι, όταν ανακαλύπτει ότι του λείπει η γενναιότης και ότι η παραμονή της στην Τροία την έχει μεταμορφώσει, σύμφωνα με τον Αισχύλο, από Ελένη (φωτεινή) σε έλανδρον (καταστρέφουσα τους άνδρες).

Ο δε Πάρις, από δειλία και υπερβολική και άλογη προς την Ελένη εξάρτησιν, δεν παρευρίσκεται στην πρώτη γραμμή της μάχης, αλλά στα μετόπισθεν, ή εντός των τειχών. Και ενώ ο αδελφός του Έκτωρ, αποχαιρετά την σύζυγό του Ανδρομάχη, βαδίζοντας γενναία προς τον θάνατο, αυτός κρύπτεται στον κοιτώνα της Ελένης. Ένας τέτοιος Έρως είναι καταδικασμένος να αποτύχει και να δημιουργήσει μεγάλα δεινά! Διότι ο Έρως όπως και ο Θάνατος, σαν τελεσίδικες πράξεις των κύκλων ολοκλήρωσης της Ψυχής, απαιτούν πάνω απ’ όλα γενναιότητα!

Κλείνοντας αυτό το κείμενο, θα έλεγα ότι διά τους Έλληνες, πάντα θα υπάρχει μία Ωραία Ελένη, ένα απείρου κάλλους και λαμπρότητος πρότυπον, ένα ύψιστον ιδανικόν, διά το οποίον θα αξίζει να αγωνίζονται και να θυσιάζονται, προκειμένου να μην το απωλέσουν! Αυτή η Ελένη, η συνυφασμένη άρρηκτα με την Ελλάδα, όπως και το όνομά της μαρτυρεί, θα φλογίζει διαχρονικά τις καρδιές τους και θα τους κάνει να μεγαλουργούν!

Πηγή¨Αρχαία Ελληνικά