ΠΑΣΧΑ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ

    

Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ 

Αρθρογράφος – Δικηγόρος athanasiadis.g@hotmail.com 

«Αναστάσεως ημέρα και λαμπρυνθώμεν οι λαοί Πάσχα Κυριου Πάσχα» 

...Εμνήσθην ημερών αρχαίων... 

Στην ζωή μας, πολλές φορές καλούμεθα να ανατρέξουμε στην μνήμη μας, πέρα απο την καθημερινότητα μας, να αναφερθούμε στο τώρα , στο πάντα στο κάθε μέρα, μέσα απο τις εμπειρίες του παρελθόντος. 

Υπάρχουν εμπειρίες ζωής, που χαράσσουν ανεξίτηλα την μνήμη μας, καθορίζουν την πορεία μας και άλλες πάλι που μας κάνουν να θυμώμαστε και να νοσταλγούμε στιγμές, ημέρες, ώρες γεμάτες με ομορφιά, με εσωτερική αναγέννηση και αναδομηση. Εκείνες όμως οι μέρες που θα με συνοδεύουν σαν γλυκές αναμνήσεις μέχρι την μέρα που κλείνοντας τα μάτια μου, θα πώ αντίο στον κόσμο αυτόν, είναι πάντα οι μέρες του Πάσχα του ζούσα στην Κέρκυρα. 

Το ταξίδι με το αυτοκίνητο απο την Αθήνα, συνήθως γινόταν μεγάλη Πέμπτη και ήταν κοπιαστικό με πολύ κίνηση στην διάρκεια της διαδρομής, απο τα αυτοκίνητα και κάθε μέσον οδικής μεταφοράς που επίσης ταξίδευαν με κατεύθυνση την βορειοδυτική Ελλάδα και συγκεκριμένα το νησί των Φαιάκων, την αγαπημένη Κέρκυρα. Χιλιάδες, χιλιάδων οι εκδρομείς του Πάσχα, κατευθύνονταν στην Κέρκυρα, ονομαστή για τα ιδιαίτερα και μοναδικά σε όλη την Ελλάδα έθιμα και παραδόσεις συνυφασμένες με την εορτή του Πάσχα των Ορθοδόξων. Η μεγάλη Πέμπτη , εκτός απο την βαθιά κατάνυξη των πιστών στις εκκλησίες, που παρακολούσαν εκεί όπως και σε όλη την Ελλάδα άλλωστε, την εξέλιξη του Θείου δράματος μέχρι την Στάυρωση, δεν είχε κάτι το ιδιαίτερο στην Κέρκυρα να παρουσιάσει. 

Η κορύφωση του Θείου Δράματος και των δρώμενων του παθών του Κυρίου μας ουσιαστικά αρχίζει μετά την Ιερά Αποκαθήλωση την Μεγάλη Παρασκευή το πρωί. Σε όλες τις εκκλησίες του νησιού, σε όλα τα χωριά αλλα και την πόλη της Κέρκυρας, πάνσεπτα και ιεροπρεπώς αποκαθηλώνεται ο μεταστάς εις Αδην, Υιός του Ανθρώπου και Σωτήρ μας Ιησούς Χριστός. Συρροή δακρύων και εγκώμια ψάλλονται ενώ νέοι και νέες του νησιού έχουν στολίσει τον Επιτάφιον με υπέροχα λουλούδια της ανοιξιάτικης Κερκυραϊκής γής. Ευλογημένο και καταπράσινο το νησί, προσφέρει απλόχερα την ανοιξιάτικη του ευφορία να στολισθεί ο επιτάφιος του Κυρίου μας. 

Η έναρξη προς την πληρωση του τελετουργικού αρχίζει την Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ με την ακολουθία του όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου, αλλα και τους ύμνους των μεγάλων ωρών και των εγκωμίων του επιταφίου θρήνου του Κυρίου μας. 

«Αφραστον Θαύμα!... Ιδού γάρ εν νεκροίς λογίζεται 

Ο εν υψιστοις οικών και τάφω σμικρώ ξενοδοχείται 

Ον παιδες ευλογείτε, ιερείς ανυμνείτε, λαός υπερυψούτε 

Εις πάντας τους αιώνας» 

Αφραστον θαύμα, λοιπόν, η εκ της ζωής μετάβασις του ποιήσαντα την ζωήν Κυρίου μας, εις το θάνατον, επ ελπίδι αναστάσεως. Ομως, ο βιωματικός χαρακτήρας του θανάτου στους βροτούς, έχει την όψιν της θλίψεως, του προβληματισμού, της έλλειψης και της χαμένης ελπίδας. 

Ο θάνατος του Θεού Λόγου του ενσαρκωθέντος Χριστού, πρέπει να διαδοθεί, να υπάρξει εξοδιος ακολουθία, να αποδοθούν τιμές και αυτό ακριβώς η λαϊκή παράδοση της Κέρκυρας το κάνει μεγαλοπρεπώς. Πλήθη κόσμου συγκεντρώνονται στην μεγάλη πλατεία την Εσπιανάδα της Χώρας, σε έναν ασύλληπτο υπερκερασμό, να δούν να προσκυνήσουν τον άγιο επιτάφιο, να συνοδεύσουν τον νεκρό Χριστό, με την φυσική τους παρουσία και τις νενομισμένες τιμές πετώντας ροδοπέταλα σε πλακόστρωτα που έχουν απλωθεί βαγιόφυλλα και λουλούδια. 

«Εραναν τον τάφον οι μυροφόροι μύρα λίαν πρωί ελθούσαι.... 

Ω γλυκύ μου έαρ, γλυκύτατον μου τέκνον πως έδυ σου το κάλλος...» 

Επιτάφιοι, από όλες της εκκλησίες της πόλης συγκεντρώνονται στην μεγαλύτερη πλατεία των Βαλκανίων και ένα πλήθος κόσμου περίπου 300000, απο όλη την Ελλάδα, αλλα και άλλες ορθόδοξες χώρες στέκεται βουβό και περιμένει. Ιερείς όλων των χριστιανικών δογμάτων πέραν των ορθοδόξων ψάλλουν τα εγκώμια μαζί με τον λαό. Ολοι επιτάφιοι των εκκλησιών στέκονται ψάλλοντας και περιμένουν την άφιξη του επιταφίου του ιερού ναού της μητροπόλεως Κερκύρας, αφιερωμένου στην Αγία Θεοδώρα την Αυγούστα (Αγία Θεοδώρα την κουτσοκέφαλη, όπως αποκαλείται στο νησί) τον οποίο συνοδεύει ο εκάστοτε μητροπολίτης Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων νήσων. Οταν αφιχθεί στον προκαθορισμένο χώρο συγκέντρωσης, εκείνο το οποίο πάντοτε προσδίδει την μεγαλοπρέπεια των στιγμών και έκαναν τα μάτια μου να δακρύζουν και ρίγη συγκίνησης να με διαπερνούν, ήταν η εμφάνιση των φιλαρμονικών του νησιού, απο την πόλη και απο τα χωριά, όπου συγκεντρώνονταν στο Λιστόν, και άρχιζαν να αποδίδουν μουσικά τον Αμλέτο, πένθιμη μουσική δημιουργία για τον εκλιπόντα Κύριον. Νεκρική σιγή και κατάνυξη κάτω απο τον έναστρο ανοιξιάτικο νυκτερινό ουρανό του νησιού και την θαλασσινή αύρα να χαιδεύει τα πρόσωπα των συγκεντρωμένων. Οι μελωδίες απο τις φιλαρμονικές, κατευνάζουν τα πνεύματα, ηρεμούν την ψυχή , προσηλώνουν την σκέψη και αποδίδουν την τιμή. Είναι άφραστον θαύμα, το ότι είναι ένα τόσο τεράστιο πλήθος ανθρώπων συγκεντρωμένων και επικρατεί νεκρική σιγή λές και ο χρόνος σταμάτησε και πάγωσε την ζωή. 

Μετά το τέλος των μουσικών δρώμενων και της συνάντησης των επιταφίων της πόλης στο Λιστόν, ο κάθε ένας επιτάφιος παίρνει το δρόμο της επιστροφής για τον ναό που ανήκει συνοδεία των φιλαρμονικών και του πλήθους. Εκεί όπως σε όλη την Ελλάδα, ο ιερεύς κρούει την κλειστή θύρα του ναού, συμβολισμός της εισόδου του νεκρού στον Αδη, φωνάζοντας στους εγκλείστους, ..Αρατε πύλας, ίνα εισέλθει ο Βασιλεύς της Δόξης και ανοίγουν οι θύρες του ναού για να εισέλθει ο επιτάφιος και να ακολουθήσει η ιερά απόλυση και η σιγή μέχρι το Μεγάλο Σάββατο το πρωί. 

«Ανάστα ο Κύριος, κρίνων την οικουμένην...» 

Το πρωινό του Μεγάλου Σαββάτου, μετά την Θεία λειτουργία ακολουθεί η λειτουργία της πρώτης αναστάσεως. Πρίν όμως απο αυτήν, υπάρχει ένα άλλο δρώμενο. Εμφανίζεται περί την 10η πρωινή ώρα στην κεντρική πλατεία, ενώ το πλήθος έχει πάλι συγκεντρωθεί ο επιτάφιος του ιερού ναού του πολιούχου Αγίου Σπυρίδωνος, συνοδευόμενος απο το εν λάρνακι αργυρά, σεπτόν σκήνωμα του Αγιου και φιλαρμονικής που παίζει πάλι τον Αμλέτο και ακούγονται τα εγκώμια του επιταφίου θρήνου. Μόλις, τελειώσουν τα στάσιμα και τα εγκώμια, ο επιτάφιος αποχωρεί στον ναό και οι πιστοί εισέρχονται για να παρακολουθήσουν την «Πρώτη Ανάσταση» Παρατηρώντας τον χώρο όλων των μεσαιωνικών και μή κτισμάτων, που περιβάλλουν την πλατεία αλλα και στα ενδότερα της πόλης, θα δεί ο επισκέπτης μεγάλα κόκκινα πανιά με χρυσιά κρόσια γύρω γύρω να κρέμονται απο τα παράθυρα τους. Επίσης στα περβάζια των παραθύρων τεράστιες στάμνες πήλινες (τους μπότηδες) να στέκονται εκεί ακίνητες περιμένοντας κάτι. Οι ενοικοι των διαμερισμάτων, των σπιτιών αυτών στέκονται ακίνητοι και αμίλητοι στα ανοικτά παράθυρα. Το μεγαλύτερο δρώμενο εκείνη την στιγμή ενώ ο κόσμος βρίσκεται στους ναούς, είναι εκείνο του ναού της Παναγίας των Ξένων, που βρίσκεται στην μεγάλη πλακάδα πίσω απο το Λιστόν, ή Παναγιας των Ηπειρωτών, όπου γίνεται η αναπαράσταση του σεισμού που έπληξε την Ιερουσαλήμ, την στιγμή που ανέκραξε ο Χριστός «τετέλεσται» και παρέδωσε το πνεύμα του, στον επουράνιο Πατέρα του. Σείεται ο ναός, τα στασίδια, τα μανουάλια, οι πολυέλαιοι, αναστάσωση και τρόμος μεταφέρουν τους πιστούς στο άγιο μυστήριο του θανάτου του Κυρίου. Μετά το τελετουργικό αυτό, εμφανίζεται ο ιερεύς και ψάλλει το «Ανάστα ο Κύριος», δηλαδή την πρώτη ανάσταση. Αμέσως και την 11η πρωϊνή ώρα, σημαίνουν οι καμπάνες των ναών όλες μαζί την ίδια στιγμή. Στην πλατεία της πόλης εν τω μεταξύ, ο κόσμος ζέι το θέαμα της πτώσης των μπότηδων. Χιλιάδες στάμνες γεμάτες νερό πήλινες, ρίχνονται απο τα παράθυρα των σπιτιών, απο πολλά μέτρα ύψος οι περισσότερες και τσακίζονται στο έδαφος, πετώντας εκατομμύρια κομμάτια ολόγυρα τα κομμάτια τους και γεμίζοντας νερά παντού. Ο κόσμος χειροκροτεί, γιατί αυτό σημαίνει ότι δόθηκε το χαρμοσυνο μήνυμα της Αναστάσεως του Κυρίου, μεταφέρθηκε η ελπίδα της ζωής και ξορκίστηκε με το σπάσιμο των μπότηδων, το κακό του θανάτου. Την ίδια στιγμή, χαρούμενες μουσικές απο φιλαρμονικές παιανίζουν και εμφανίζονται ατέλειωτες μαζορέτες, κορίτσια ντυμένα με πολυποίκιλα χρώματα κρατώντας τεράστιες πολύχρωμες φούντες στα χέρια τους χορεύοντας και παρελαύνοντας μπροστά στούς πιστούς, προαναγγέλοντας το χαρμόσυνο γεγονός της Αναστάσεως του Κυρίου. Είναι ένα μαγευτικό θέαμα, που συνεπαίρει όσους το παρακολουθούν και αμέσως αλλάζει η διάθεση και η ψυχολογία του κόσμου. Απο την στιγμή εκείνη και μετά , συνήθως ο κόσμος ξαμολιέται στην πλατεία αλλα και στις κοντινές στην πόλη παραλίες για έναν καφέ ή ένα ουζάκι ή πάλι οι εκδρομείς και επισκέπτες του νησιού ακολουθούν κάποιο πρόγραμμα περιηγήσεων στα αξιοθέατα. 

«Χριστός ανέστη εκ νεκρών 

Θανάτω θάνατον πατήσας 

Και τοις εν τοις μνήμασιν 

Ζωήν χαρισάμενος» 

Το βράδυ του μεγάλου Σαββάτου, όλο το πλήθος του κόσμου, που ήμασταν το πρωί στην πλατεία, συγκεντρωνομαστε πάλι εκεί, αλλα αυτή τη φορά τα βλέμματα και τα σώματα μας είναι στραμμένα στην πάνω πλατεία και η πλατη στραμμένη προς το Λιστόν, διότι εκεί συγκεντρώνονται οι ιερείς απο τον ναό της μητροπολεως και άλλους γειτονικούς στην περιοχή ναούς , προεξαρχοντος πάντα του σεβασμιωτάτου μητροπολίτη Κερκύρας, αλλα και άλλων αρχιερέων προερχομένων απο την λοιπή Ελλάδα ή μητροπόλεις άλλων βαλκανικών χωρών, όπου τελείται η λειτουργία της Αναστάσεως, μετα τους ύμνους των μεγάλων ωρών και την ανάγνωση του Ιερου Ευαγγελίου και την ώρα που ψάλλεται το Κοντάκιον «Χριστός ανέστη , εκ νεκρών...» 

Μέσα στο μεσονύκτιον , ξαφνικά τότε η νύκτα γίνεται μέρα απο τα πολυπληθή και για αρκετή ώρα επαναλαμβανόμενα πυροτεχνήματα , ήχοι αντηχούν χαρμόσυνοι απο τις φιλαρμονικές που όλες συγκεντρωμένες στην πάνω πλατεία, 14 τον αριθμόν, παίζουν τον ίδιο χαρούμενο αναστάσιμο σκοπό, κλείνοντας έτσι ουσιαστικά , όλο τον κύκλο του σαρανταημέρου, της νηστείας , της προσευχής αλλα και την μυσταγωγία και αναπαράσταση του Θείου Δράματος της Μεγάλης Εβδομάδας. 

Η Κυριακή του Πάσχα, εορτάζεται και στην Κέρκυρα, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, με το ψήσιμο του οβελία, χορούς , τραγούδια και οι Κερκυραίοι, ως ιδιαίτερα φιλόμουσος λαός εκφράζουν την χαρά τους με τον τρόπο αυτό και την αναγέννηση της φύσεως. 

Η παραπάνω περιγραφή και εξιστορηση των εθίμων αποτελεί προσωπική εμπειρία και συγκέντρωση στοιχείων αρκετών χρόνων απο την διαμονή για πάρα πολλά χρόνια κατα την διάρκεια των ημερών αυτών στην βασίλισσα των Ελληνικων νησιών την Κέρκυρα μας! 

Καλη Ανάσταση και Καλο Πάσχα!!!